گزارش کتاب

براستی در دنیای معاصر پی بردن به چگونگی تحول و تغییر ارزشهای فردی و اجتماعی اهمیت فراوانی دارد و در این راستا پرسشهایی از قبیل، مکانیسم این تحول چیست؟ در سیاست، اقتصاد، هنر، فلسفه، جامعه‏شناسی، روانشناسی و بالاخره دین « ارزش» کدام است؟ چرا همه ارزشها به طور یکسان در آدمی رشد نمی‏یابند؟ چه باید کرد تا ارزشها رنگ نباخته و از بین نروند؟ نظام ارزشی چیست؟ آیا نظام ارزشی نیز دچار تحول می‏شود؟ با چه مکانیسم‏هایی می‏توان از بروز بحران و کمرنگ شدن ارزشها کاست؟ و ...  مطرح می شود که نیاز به پاسخ  های متعدد از دیگاه های متفاوتی چون دینی، فلسفی ، سیاسی ، جامعه شناختی و روانشناختی دارد. پاسخ به این پرسشها  را از جنبه روانشناختی و در یک پژوهش میدانی و علمی، دکتر عبداللطیف محمد خلیفه، استاد دانشگاه قاهره با نگرشی شرقی و دین مدارانه  در این کتاب مورد بحث داده است. نویسنده در مصر متولد شده و در دانشگاه قاهره به تدریس پرداخته است. از آثار مهم او می توان به روان شناسی سالمندان، روان شناسی اجتماعی ، روان شناسی عمومی و پژوهش هایی در زمینۀ رواج اعتیاد به مواد مخدر در میان دانش آموزان و تحول نظام های ارزشی در دوران تحصیل دانشگاهی ، اشاره کرد. وی در سمینار ها و کنفرانس های علمی، از جمله، سمینار« کاوش مفاهیم و دلالت های روان شناختی در فرهنگ اسلامی و سیرۀ نبوی» در آموزشکدۀ بین المللی اندیشۀ اسلامی شرکت نموده است.

ارزش ها از موضوع هایی است که در حوزۀ در حوزۀ توجه تعدادی از تخصص ها ، مانند: فلسفه ، دین، تربیت ، اقتصاد، جامعه شناسی و روان شناسی واقع می شود. دهۀ سوم و چهارم قرن معاصر آغاز توجه به پژوهش روان شناختی ارزش های انسانی، از نظر پایبندی به روش علمی به شمار می آید. هم در اموری که به تعیین مفهوم در عمل و یا در مکان اندازه گیری آن از خلال ابزار و روش هایی که شرایط و اندازه گیری خوب بدان ها فراهم می آید، بستگی دارد.

این توجه به برخی جنبه ها تأکید بیشتری دارد. مهمترین آن ، بررسی ارزش ها در وابستگی آن ها با بعضی ار متغیر های شخصی می باشد، مانند: جنس، دیانت، رشتۀ تحصیلی و همچنین، در وابستگی آن ها به توانایی های شناختی و تحول ارزش ها و تغییر آنها در طول عمر ، به این اعتبار که عمر آدمی هم یکی از متغیر های مهم و مسوول ایجاد تغییر هایی در ارزش های افراد محسوب می شود.

این کتاب به صورت تخصصی در حیطۀ روان شناسی مسئلۀ تحول نظام ارزشها را مورد بررسی قرار داده است و  می تواند از مسائل مهم و اساسی که باید در باب تعلیم و تربیت ارزش ها  و نهادینه کرد ارزشها و یا آسیب شناسی و اصلاح ارزش ها مورد توجه قرار گیرد.

این کتلب نمونۀ یک تألیف خوب و بر پژوهشی دقیق و علمی مبتنی است، چه در آن بخش که به ارائه یک ساختار در بیان مشکلات پژوهشی می پردازد و یا در بخشی که نویسنده با پژوهش خود به یک تحقیق میدانی دست می زند و یا دیدگاه های متخصصان و اهل نظر در این حوزه را بیان می کند. علاوه بر همۀ این ها ، نویسنده تلاش می کند که بر موضوع ، احاطه و فراگیری یابد ، تا خواننده بتواند با مطالعۀ آن ، دریافتی کامل از آغاز و انجام موضوع تحول ارزشها به دست آورد.چ

نویسنده با ارائۀ جنبه های اساسی بررسی ارزش ها در چارچوب روان شناسی اجتماعی، به ذکر دوجنبۀ آن در ، یعنی : تفاوت های فردی و کسب و تحول ارزش ها در طی مراحل مختلف می پردازد. سپس به شرح و تعیین حوزۀ معنایی مفهوم های اساسی کتاب یعنی مفهوم ارزش ها و تحول، نظام ارزشها اشاره دارد. آن گاه به تشریح تفاوت های موجود میان مفهوم ارزش ها و تحول نظام ارزش ها و تعدادی از مفاهیم روان شناسی می پردازد که با مفهوم ارزش ها در ارتباط است. ار مهمترین آن ها ، می توان به نیازها ، انگیزه ها، علاقه ها، باورها، حالت ها و ویژگی های شخصی اشاره کرد.

همچنین با بیانی موجز و دقیق به فرضیه هایی اشاره می کند که کار آن تفسیر کیفیتی است که کسب  و تحول نام ارزشها بدان کامل می گردد.

پس از آن نویسنده با با ارائه پژوهش میدانی ، به نمونه ای از آنچه که در بررسی این موضوع کار شده منتقل می شودو این یک پژوهش علمی همراه با صبر و درنگ است که محقق آن را بر طیف گسترده ای از دانش آموزان مصری- حدود800  دانش آموز دختر و پسر از کودکی تا نوجوانی و بلوغ – اجرا نموده و به گونه ای مشروح ، اما نه آنچنان که موجب آزردگی خواننده شود، عرضه داشته است. سپس به بیان دست آورده های و بحث موضوعی آن ها به صورت گسترده می پردازد و تا مرحلۀ تطبیق میان آن و دستاوردهای محققان عرب و غیر عرب گسترش می یابد. این کار برای بیان وجه اشتراک و افتراق دریافت های او و دیگران می باشد.

نویسنده در این حد نیز متوقف نمی شود و با سه فصل دیگر ، که به شرح اهمیت ارزش ها در زمینه های تربیت و مشاوره و هدایت های روانی می پردازد. سپس ار رویکردهای مهم در موضوع روش های تغییر ارزش ها سخن می گوید و در نهایت ، به ارائۀ تعدادی از پژوهش های میدانی که به تشریح رابطۀ تنگاتنگ نظام ارزش ها و چارچوب فرهنگی محیط بر آن اشاره دارد، می پردازد.

مخاطبان این کتاب، کارشناسان و دانش جویان عرصه های مختلف علوم انسانی مخصوصاً علوم تربیتی ، روانشناسی اجتماعی و جامعه شناسی می باشند.

ایدۀ اصلی نویسنده در این کتاب توجه به صبغۀ علمی در بررسی ارزش ها ست که آن را از سه جنبۀ اساسی مورد تحلیل قرار داده است:

1-   توجه به بررسی تفاوت های فردی در ارزش ها ، در پرتو رابطۀ آن با تعدادی از متغیر ها مانند: جنس، ویژگی های شخصی، دین داری ، تحصیلی ، شغلی ، تعادل روانی ، و ... .

2-   بررسی ارزش ها در رابطه توانایی های شناختی فردبه اعتبار اینکه ارزش ها مشخص و اهمیت و ارزش بخشی به آن ، نسبت به موضوع دیگر ، یک عمل ادراکی گزینشی و انتخابی است.

3-   حوزۀ کسب ارزش ها و پرورش آن در طول عمر و عوامل تأثیر گذار یا مرتبط به آن به اعتبار این که از حوزه های مهم است.

از این رو نویسنده اهمیت پژوهش خود را در از دو جنبۀ نظری و عملی با این اهداف مشخص می کند:

1.اهمیت نظری پژوهش

الف. تعیین محدودۀ مفاهیم اساسی پژوهش و کیفیت بررسی آن ها که شامل مفهوم تحول و مفهوم نظام و مفهوم ارزش  ها و مفهوم نظام ارزش ها می شود.

ب. شناخت روش ها وراه های به کار گرفته شده در کشف ارزش ها .

ج. شناخت عمل کسب ارزش ها و محدودیت های روان شناختی ، جامعه شناختی زیست شناختی و بیولوژیکی آن .

د. آثار تحول نظام ارزش ها ، از کودکی تا جوانی.

ه. ارئۀ دیدگاه های تفسیر کنندۀ تحول ارزش ها

و. ارائۀ نمونه ای از یک پژوهش میدانی دربارۀ تحول نظام ارزش ها نزد گروه هایی از دانش آموزان به عنوان نمایندگان مراحل سه گانۀ سنی یعنی کودکی پسین، نوجوانی پسین و جوانی پیشین.

ز. بیان پژوهش هایی که به بررسی رابطۀ بین نظام ارزش ها و چارچوب فرهنگی می پردازد.

2- اهمیت کاربردی :چ

الف. نقش ارزش ها در امر تربیت، هدایت و راهنمایی شغلی و روان درمانی.

ب. روش هایی تغییر ارزش ها.